Aholi hayotiylik sifatining statistik tahlili
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15654510Keywords:
aholi hayoti sifati, inson rivojlanishi indeksi (IRI), statistik tahlil, ko‘p o‘lchovli tahlil, klaster tahlili, iqtisodiymetrik modellashtirish, kutilayotgan umr davomiyligi, demografik ko‘rsatkichlar, ekologik omillar.Abstract
Hayot sifati murakkab va ko‘p jihatli kategoriya bo‘lib, u turli tarkibiy elementlar va ko‘rsatkichlar orqali
ifodalanadi. Uning umumlashtiruvchi ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkichlari — umumiy iste’mol va iste’mol imkoniyatlarini aks
ettirsa, nisbiy ko‘rsatkichlar hayot sifatining muayyan jihatlarini yoritadi. Ushbu tadqiqotning asosiy maqsadi — O‘zbekiston
hududlari, xususan Sirdaryo viloyati aholisi hayot sifatini statistik usullar orqali chuqur tahlil qilishdan iborat. Baholashda
inson rivojlanishi ko‘rsatkichlari asos sifatida tanlab olindi, shuningdek, yashash sharoitlari eng qulay bo‘lgan hududlar
aniqlab berildi.
Tahlil jarayonida ko‘p o‘lchovli statistik yondashuvlar, jumladan, klaster tahlili qo‘llanildi. Klasterlash natijasida O‘zbekiston
Respublikasi hududlari hayot sifati mezonlari asosida tasniflandi va Sirdaryo viloyatining ushbu ko‘rsatkichlar bo‘yicha
tutgan nisbiy o‘rni aniqlashtirildi. Tadqiqot yakunida tug‘ilish paytidagi kutilayotgan umr davomiyligini iqtisodiy-metrik
modellashtirish amalga oshirildi. Bu ko‘rsatkich hayot sifatining eng muhim determinantlaridan biri sifatida baholandi.
Tadqiqot natijalari ijtimoiy siyosatni shakllantirishda, hududiy farovonlikni baholashda hamda aholi turmush darajasini
rejalashtirishda statistik vosita sifatida qo‘llanishi mumkin.
References
O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 11-avgustdagi “Rasmiy statistika to‘g‘risida”gi O‘RQ-707-sonli Qonuni.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 3-avgustdagi “O‘zbekiston Respublikasining milliy statistika tizimini
yanada takomillashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4796-sonli Qarori.
“O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 8-sonli qarori, 2003-yil 8-yanvar. // O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2003,
№1–2, 35–50-b.
Shodiev X., Xabibullaev I., Utanov B.Q. Statistika bo‘yicha praktikum: o‘quv qo‘llanma. – T.: Iqtisod-Moliya, 2021. – 336
b.
Shodiev X., Xabibullaev I. Statistika: darslik. – T.: Iqtisod-Moliya, 2019. – 454 b.
Статистика / Под ред. И.И. Елисеевой. – М.: Проспект, 2010. – 448 с.
Харченко Н.М. Экономическая статистика: учебник. – М.: Дашков и К, 2010. – 368 с.
Соатов Н.М., Набиев Х., Набиев Д., Тиллахўжаева Г.Н. Статистика. – Т.: TDIU, 2009.
Набиев Х.Н., Набиев Д. Иқтисодий статистика. – Т.: TDIU, 2009.
Соатов Н.М. Статистика: дарслик. – Т.: Abu Ali ibn Sino, 2003.
G‘oyibnazarov B.K. Milliy hisoblar tizimi – makroiqtisodiy tahlil asosi: monografiya. – Т.: Fan, 2001. – 189 b.
G‘oyibnazarov B.K. Aholi turmush darajasini statistik baholash: monografiya. – Т.: Fan, 2005. – 125 b.
G‘oyibnazarov B.K. Milliy hisoblar tizimi. – Т.: Adabiyot jamg‘armasi, 2004. – 106 b.
G‘oyibnazarov B.K. va boshqalar. Balans muammolari. – Т.: Adabiyot jamg‘armasi, 2004. – 179 b.
Башкатов Б.И., Назарова О.В., Степанян Е.Н. Система национальных счетов: теоретические основы и задачи.
– М.: ММИЭИФП, 2002. – 151 с.
Образцова О.И., Копейкина О.В. Система национальных счетов: учебник. – М.: Изд. дом ВШЭ, 2008. – 460 с.
Иванов Ю.Н., Казаринова С.Е., Карасева Л.А. Основы национального счетоводства: учебник. – М.: ИНФРА-М,
– 480 с.
Салин В.Н., Кудряшова С.И. Система национальных счетов: учебное пособие. – М.: Финансы и статистика,
– 272 с.
Есипова Е.Ю. Система национальных счетов: краткий курс: учебное пособие. – М.: Финансы и статистика, 2009.
– 176 с.
Татаринов А. Субнациональные счета: проблемы разработки и использования в региональном анализе. – М.:
ИЭПП, 2005. – 163 с.
Назарова М.Г., Варгин В.С., Великанова Т.Б. и др. Статистика: учебно-практическое пособие / Под ред. д.э.н.,
проф. М.Г. Назаровой. – 2-е изд. – М.: КНОРУС, 2008. – 480 с.
Елисеева И.И. Статистика: учебник / Под ред. – М.: Высшее образование, 2008. – 566 с.
Гореева Н.М., Демидова Л.Н., Клюзогуб Л., Орехов С.А. Статистика в схемах и таблицах: учебное пособие. –
М.: Эксмо, 2007. – 416 с.
G‘oyibnazarov B.K. O‘zbekiston Respublikasida milliy hisoblar tizimini ishlab chiqishning ilmiy-metodologik asoslari
(statistik aspekt): iqtisod fanlari doktori dissertatsiyasi. – Т.: 2006. – 325 b.
Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti: darslik. – Т.: Mehnat nashriyoti, 2004.
Nabiyev X.N. Sanoat statistikasi: o‘quv qo‘llanma. – Т.: Adabiyot jamg‘armasi, 2004.
Soatov N.M. Statistika: darslik. – Т.: Abu Ali ibn Sino, 2003.
Abdurahmonov Q.X. va boshqalar. Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi: darslik. – Т.: O‘qituvchi, 2001.
www.stat.uz – O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligining rasmiy sayti.
www.gov.uz – O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining rasmiy portali.
www.lex.uz – O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi.
www.imv.uz – O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligining rasmiy sayti.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.