O‘zbekiston iqtisodiyotini yashillashtirishda raqamli texnologiyalardan foydalanishning joriy holati tahlili
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.16686028Keywords:
yashil iqtisodiyot, raqamli texnologiyalar, energetik samaradorlik, qayta tiklanuvchi energiya, iqtisodiy barqarorlik, ekologik transformatsiya, raqamli innovatsiyalar.Abstract
Ushbu tadqiqot so‘nggi o‘n yillik (2013–2023) davomida O‘zbekistonning energetika, qishloq xo‘jaligi va
sanoat tarmoqlarida raqamli texnologiyalarning joriy etilishi natijasida yuzaga kelgan ekologik va iqtisodiy o‘zgarishlarni
keng qamrovli baholashga qaratilgan. Zamonaviy raqamli transformatsiya jarayonlari global miqyosda yashil iqtisodiyot
rivojiga sezilarli taʼsir ko‘rsatmoqda. O‘zbekiston ham bu global tendensiyadan chetda qolmagan holda, milliy iqtisodiyotni
raqamlashtirish va ekologik barqarorlikni taʼminlash yo‘lida muhim qadamlar qo‘ymoqda. Tadqiqot doirasida to‘plangan
empirik maʼlumotlar shuni ko‘rsatadiki, raqamli texnologiyalarning joriy etilishi natijasida energiya samaradorligi 15 foizga
oshgan. Bu ko‘rsatkich, ayniqsa, energetika sohasida zamonaviy monitoring va boshqaruv tizimlarining joriy etilishi, aqlli
tarmoqlar (smart grids) va masofadan nazorat qilish tizimlari orqali erishilgan. Shuningdek, uglerod chiqindilari 11–13
foizga kamaygan bo‘lib, bu asosan ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirish, transport logistikasini takomillashtirish
va energiya sarfini kamaytiruvchi dasturiy taʼminotlar qo‘llanilishi bilan bog‘liq. Qayta tiklanuvchi energiya manbalarining
umumiy energiya ishlab chiqarishdagi ulushi 4,2 foizdan 15,8 foizgacha ko‘tarilgan, bu esa quyosh, shamol va
gidroenergetika sohalarida raqamli boshqaruv tizimlarining samarali qo‘llanilayotganidan dalolat beradi.
Tadqiqotning nazariy asosi yashil iqtisodiyot konsepsiyasiga tayangan bo‘lib, unda iqtisodiy o‘sish va ekologik barqarorlik
o‘rtasidagi muvozanat, raqamli texnologiyalarning transformatsion roli va davlat siyosatining ahamiyati ko‘rib chiqilgan.
Xalqaro tajribalar bilan solishtirilganda, Yevropa Ittifoqining “Green Digital Transition” strategiyasi, AQShning “Smart
Grids” dasturi hamda Xitoyning “Raqamli Iqtisodiyot va Yashil Rivojlanish” modeli o‘rganilgan. Bu tajribalar O‘zbekiston
uchun qimmatli saboqlar berishi mumkin, ayniqsa raqamli texnologiyalar va yashil iqtisodiyot integratsiyasi nuqtayi
nazaridan. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi sohasida amalga oshirilgan tadqiqotlar natijasida aqlli sug‘orish tizimlarining
joriy etilishi suv sarfini 1,3 foizga kamaytirish va hosildorlikni 10 foizga oshirish imkonini bergan. Bu ko‘rsatkichlar
sensor texnologiyalari, sun’iy yo‘ldosh tasvirlari va mobil ilovalar orqali qishloq xo‘jaligi yerlarining holatini monitoring
qilish, sug‘orish jarayonlarini optimallashtirish va o‘simliklarning sog‘lig‘ini nazorat qilish orqali erishilgan. Shuningdek,
elektron tijorat va IT-xizmatlarining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 1,8 foizdan 3,4 foizgacha ortgani qayd etilgan, bu esa
iqtisodiyotning raqamli sektorining jadal sur’atlarda rivojlanayotganini ko‘rsatadi.
References
1. Pearce, D., Markandya, A., & Barbier, E. (1989). Blueprint for a Green Economy. Earthscan Publications. [1;23]
2. OECD. (2011). Towards Green Growth. OECD Publishing. [2;57]
3. Geels, F. W., Sovacool, B. K., Schwanen, T., & Sorrell, S. (2020). Sociotechnical transitions for deep decarbonization.
Science, 368(6493), 361-370. [3;102]
4. Zhang, Y., Liu, X., & Huang, J. (2022). Digital Economy and Green Development in China: Challenges and Opportunities.
Journal of Environmental Management, 315, 113–126. [4;64]
5. Brown, M. A., Cox, M., & Staver, B. (2021). Smart Grid and Energy Efficiency: Global Innovations and Best Practices.
Energy Policy, 152, 112–124. [5;85]
6. European Commission. (2023). Green Digital Transition in the European Union: Policy, Implementation, and Impact.
European Green Deal Report. [6;71]
7. Russian Federation Ministry of Economic Development. (2018). National Strategy for Ecological Transformation and
Digital Technologies. Moscow: Government Press. [7;39]
8. Bekturov, T., & Aitbekov, B. (2021). Kazakhstan’s Green Economy and Digital Innovations: Progress and Prospects.
Central Asian Economic Review, 7(2), 75-96. [8;94]
9. World Bank. (2022). Digital Technologies and Sustainable Development in Central Asia. World Bank Publications.
[9;81]
10. Ivanov, A., & Smirnov, D. (2022). Smart City Technologies and Green Economy in Belarus: Challenges and
Achievements. Journal of Urban Sustainability, 10(1), 88-112. [10;110]
11. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti (2020). “Raqamli O‘zbekiston – 2030” Davlat dasturi. Toshkent: Prezident matbuot
xizmati. [11;52]
12. Davlat statistika qo‘mitasi. (2023). O‘zbekiston Respublikasida Raqamli texnologiyalar va Yashil iqtisodiyot: rivojlanish
dinamikasi. Toshkent: Davstatqo‘m. [12;44]
13. O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligi. (2023). Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish bo‘yicha
yillik hisobot. Toshkent: Energetika vazirligi nashriyoti. [13;78]
14. Karimov, U., & Nasriddinov, M. (2023). Digitalization in Uzbekistan’s Agriculture: Smart Solutions and Sustainable
Growth. Uzbek Journal of Agricultural Research, 5(3), 65-85. [14;69]
15. O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi. (2023). Raqamli texnologiyalar va Yashil iqtisodiyot: Ilmiy tadqiqot
natijalari. Toshkent: FA nashriyoti. [15;93]
16. IT-Park Uzbekistan. (2023). O‘zbekistonda IT-Sektor rivojlanishi va raqamli transformatsiya: Yillik tahliliy hisobot.
Toshkent: IT Park Matbuot Xizmati. [16;88]
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.