Tijоrаt bаnklаri tоmоnidаn krеditlаsh amaliyotining rivojlangan хоrijiy davlatlar tаjribаsidаn O‘zbеkistоndа fоydаlаnish imkоniyаtlаri
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.16994479Keywords:
tijorat banklari, kreditlash mexanizmi, xorijiy tajriba, O‘zbekiston amaliyoti, kredit riski, scoring tizimi, raqamli texnologiyalar, moliyaviy barqarorlik, big data, kredit monitoringiAbstract
Mazkur ilmiy ishda tijorat banklarining kreditlash mexanizmi bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribalari hamda
ularning O‘zbekiston bank tizimi amaliyotiga moslashtirilgan holda joriy etish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Kredit portfelini
shakllantirish, risklarni aniqlash va baholash, mijozlar kreditga layoqatliligini aniqlashda xalqaro standartlarga asoslangan
yondashuvlar, jumladan, sun’iy intellekt asosidagi scoring tizimlari, big data tahlil vositalari, kreditlar monitoringi bo‘yicha
avtomatlashtirilgan platformalar va real vaqt rejimidagi nazorat mexanizmlari o‘rganilgan. Xususan, AQSh, Germaniya,
Singapur kabi mamlakatlar banklarining kredit siyosatidagi tizimli yondashuvlar va raqamli infratuzilmalari O‘zbekiston
tijorat banklari uchun amaliy ahamiyatga ega ekani asoslab berilgan.Tadqiqot natijalariga ko‘ra, O‘zbekiston bank
sektorida xorijiy tajriba asosida kreditlash mexanizmini takomillashtirish, kredit risklarini kamaytirish, shaffoflikni oshirish
va mijozlarga xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash imkoniyatlari mavjudligi aniqlangan. Mazkur ish milliy bank amaliyotini
modernizatsiya qilishda metodik asos sifatida xizmat qilishi mumkin
References
1. Комилов, У.К. (2022). Tijorat banklari faoliyatini boshqarish. Toshkent: TDIU nashriyoti.– Ushbu darslikda tijorat
banklarining kredit siyosatini tashkil etishdagi nazariy asoslar, ichki boshqaruv tamoyillari va moliyaviy qarorlar tizimi
yoritilgan.
2. Раҳматова, Н. (2021). Kredit risklarini boshqarishning ilmiy asoslari. Iqtisodiy tadqiqotlar jurnali, №3, 17–22.–
Asimmetrik axborot, “moral hazard” va boshqa zamonaviy nazariyalarga asoslangan kredit risklarini baholash
metodikasi tahlil qilinadi.
3. Toshpulatov, D. (2022). Banklarda raqamli kreditlash mexanizmlarini joriy etishning dolzarb masalalari. Iqtisodiyot va
innovatsiyalar, №4(29), 34–39.– Raqamli texnologiyalarning bank kredit amaliyotiga integratsiyasi bo‘yicha amaliy
tavsiyalar ilgari suriladi.
4. Turonbank ATB (2024). Kredit portfeli va moliyaviy monitoring bo‘yicha hisobotlar (2023-yil yakuni). Rasmiy sayt: www.
turonbank.uz– Amaliy tadqiqotlar uchun asos bo‘luvchi rasmiy statistik ma’lumotlar manbai sifatida xizmat qiladi.
5. Hasanov, S. (2023). Kreditlashda IFRS 9 standartlarini qo‘llash tajribasi. Moliyaviy boshqaruv jurnali, №2, 26–31.–
Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari asosida kredit yo‘qotish ehtimolini baholash tajribasi keltirilgan.
6. Boot, A.W., & Thakor, A.V. (2010). Relationship Banking and Risk Management. Journal of Financial Intermediation,
19(3), 439–456.– Bank-mijoz munosabatlarining uzoq muddatli tuzilmasi kredit xavfini boshqarishdagi o‘rniga e’tibor
qaratiladi.
7. Berger, A.N., & Udell, G.F. (2006). The Economics of Small Business Finance: The Roles of Private Equity and Debt
Markets. Journal of Banking & Finance, 22(6), 613–673.– Kichik biznesga kredit ajratishda yuzaga keladigan axborot
nomutanosibligi va ularni yengish usullari tahlil qilingan.
8. Langfield, S. (2019). Digital Lending Platforms and Financial Stability. Bank of England Working Paper No. 821.–
Raqamli kreditlash platformalarining xavfsizlik va barqarorlikka ta’siri ko‘rib chiqilgan.
9. European Banking Authority (2023). Guidelines on Loan Origination and Monitoring. EBA Publications.– Yevropa
Ittifoqida kredit ajratish va monitoring bo‘yicha amaliy ko‘rsatmalar tizimi.
10. World Bank (2023). Bank Credit Risk Assessment and Management Tools in Emerging Markets. Washington, D.C.:
World Bank Group.– Rivojlanayotgan bozorlar sharoitida bank kredit risklarini baholash vositalari tahlili.
11. International Monetary Fund (2022). Credit Growth, Risk, and Resilience: Policy Options for Banking Stability. IMF
Policy Paper.– Kredit o‘sishi va moliyaviy barqarorlikni ta’minlash bo‘yicha siyosiy tavsiyalar.
12. Karimova, D. (2021). Kredit siyosatini optimallashtirishda axborot texnologiyalarining o‘rni. Ilm va amaliyot, №1,
45–50.– Kredit siyosatini raqamli transformatsiya asosida qayta tashkil etish imkoniyatlari yoritiladi.
13. Norova, N.N. (2024). Sun’iy intellekt va big data asosida kredit baholash metodlari. Iqtisodiy tadqiqotlar, №1, 18–24.–
AI va katta ma’lumotlar tahliliga asoslangan zamonaviy kredit baholash algoritmlari taklif etiladi.
14. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki (2023). Tijorat banklarida risklarni baholash mezonlari bo‘yicha tavsiyalar.
Toshkent: MB axborot xizmati.– Milliy bank sektorida risk menejmentining amaliy yondashuvlarini belgilovchi me’yoriy
hujjat.
15. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori (2022). Bank-moliya tizimini raqamlashtirish konsepsiyasi (2022–
2026).– O‘zbekistonda moliya sektori raqamli transformatsiyasining asosiy yo‘nalishlari.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 YASHIL IQTISODIYOT VA TARAQQIYOT
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.