Orol dengizi mintaqasida cho‘llanishni bartaraf etishning barqaror usuli: tabiiy ofat turizmi platformasidan foydalanish

Orol dengizi mintaqasida cho‘llanishni bartaraf etishning barqaror usuli: tabiiy ofat turizmi platformasidan foydalanish

Authors

  • Umidjon Axunjonov

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.17606413

Keywords:

MCDM; AHP; PROMETHEE; Orol dengizi; cho‘llanish; innovatsion platforma; “Qora tarix”; ofat turizmi

Abstract

O‘zbekistonning g‘arbiy hududlari va qo‘shni mamlakatlar aholisining turmush darajasi Orol dengizining
qurishi hamda tuproqning ikkilamchi sho‘rlanishi oqibatida yuzaga kelgan cho‘llanish jarayonidan jiddiy zarar ko‘rmoqda.
Sho‘rlanish nafaqat mahalliy aholining dehqonchilik imkoniyatlarini cheklamoqda, balki atrof-muhit iflosligi va havo sifati
yomonlashuvi sil kasalligi, yuqori nafas yo‘llari infeksiyalari, oshqozon-ichak kasalliklari va saraton kabi kasalliklarning
tarqalishiga sabab bo‘lmoqda. Shu kungacha olib borilgan tadqiqotlar cho‘llanishning sabablari va salbiy ta’sirini
aniqlashga yo‘naltirilgan bo‘lib, muqobil hamda potensial bozor imkoniyatlarini yetarli darajada inobatga olmagan. Ushbu
tadqiqotda MCDM yondashuvi asosida muqobil variantlarning afzalliklari AHP va PROMETHEE modellari yordamida tahlil
qilinib, ularni tartiblash orqali baholandi. Tadqiqot cho‘llanishni kamaytirish vositasi sifatida tabiiy ofat turizmi platformasini
ilgari suradi. Taklif etilayotgan yondashuv cho‘llanishga qarshi barqaror strategiyalarni ishlab chiqish va cho‘llashgan
hududlarda aholi farovonligini oshirishga xizmat qilishi mumkin.

Author Biography

Umidjon Axunjonov

Osiyo Texnologiyalar Universiteti Xalqaro aloqalar bo‘yicha prorektori,
iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori

References

1. Akbari M., Shalamzari M.J., Memarian H., Gholami A. (2020). Monitoring desertification processes using ecological

indicators and providing management programs in arid regions of Iran. Ecological Indicators, 111, 106011.

2. Ardon-Dryer K., Mock C., Reyes J., Lahav G. (2019). The effect of dust storm particles on single human lung cancer

cells. Environmental Research, 108891.

3. Benassi F., Cividino S., Cudlin P. va boshq. (2020). Population trends and desertification risk in a Mediterranean region,

1861–2017. Land Use Policy, 95, 104626.

4. Bezerra F.G.S., Aguiar A.P.D., Alvalá R.C.S. va boshq. (2020). Analysis of areas undergoing desertification using EVI2

multi-temporal data. Ecological Indicators, 117, 106579.

5. Byrne A.T., Hadrich J.C., Robinson B.E., Han G. (2020). A factor-income approach to estimating grassland protection

subsidies. Land Use Policy, 91, 104352.

6. Deng S., Zhang D., Wang G. va boshq. (2020). Biological soil crust succession in deserts: A 59-year-long case study

in China. Soil Biology and Biochemistry, 141, 107665.

7. Gadzama N.M., Ayuba H.K. (2016). On major environmental problem of desertification in Northern Nigeria. World

Journal of Science, Technology and Sustainable Development, 13(1), 18–30.

8. Gotham K.F. (2015). Dark Tourism and Disaster Tourism. The Blackwell Encyclopedia of Sociology.

9. Goudarzi G., Shirmardi M., Naimabadi A. va boshq. (2019). Characteristics and cytotoxic effects of PM2.5 during

Middle East dust storms. Science of the Total Environment, 655, 434–445.

10. Goudie A.S. (2019). Desertification. Encyclopedia of Environmental Health, 46–51.

11. Guan P., Zhang X., Yu J. va boshq. (2018). Soil microbial food web channels and carbon flow. Soil Biology and Biochemistry,

116, 82–90.

12. Hu Y., Han Y., Zhang Y. (2020). Land desertification and its influencing factors in Kazakhstan. Journal of Arid Environments,

180, 104203.

13. Indicators G. (2019). Environment at a Glance Indicators. OECD Publishing.

14. Jiang L., Bao A., Jiapaer G. va boshq. (2019). Monitoring land sensitivity to desertification in Central Asia. Science of

the Total Environment, 658, 669–683.

15. Jiang L., Jiapaer G., Bao A. va boshq. (2019). Assessing desertification drivers in Central Asia. Ecological Indicators,

104, 195–208.

16. Jiang L., Jiapaer G., Bao A., Yuan Y. (2020). Effects of water stress in the Aral Sea basin. Journal of Cleaner Production,

254, 120114.

17. Karavitis C.A., Tsesmelis D.E., Oikonomou P.D. va boshq. (2020). A desertification risk assessment decision support

tool (DRAST). Catena, 187, 104413.

18. Krapivin V.F., Mkrtchyan F.A., Rochon G.L. (2019). Hydrological model for sustainable development in the Aral Sea

Region. Hydrology, 6(4), 1–14.

19. Lee H., Jung J., Myung W. va boshq. (2019). Dust storm occurrence and suicide risk. Environment International, 133,

105146.

20. Li S., Li C., Yao D., Wang S. (2020). Feasibility of carbonate precipitation and barriers on desertification control. Ecological

Engineering, 152, 105883.

21. Liu Qiang, Yasufuku N., Omine K. (2018). Self-watering system to combat desertification. Soils and Foundations, 58(4),

838–852.

22. Liu Qingfu, Zhang Q., Yan Y. va boshq. (2020). Ecological restoration in the Mu Us Desert. Journal of Cleaner Production,

268, 122241.

23. Longjun C. (2019). UN Convention to Combat Desertification. Encyclopedia of Environmental Health, 6.

24. Micklin P. (2016). The future Aral Sea: hope and despair. Environmental Earth Sciences, 75(9).

25. Micklin P., Aladin N.V. (2008). Reclaiming the Aral Sea. Scientific American, 298(4), 64–71.

26. Mihi A., Tarai N., Chenchouni H. (2019). Palm date plantations and oasification. Ecological Indicators, 105, 365–375.

27. Mirhashemi M.S., Mohseni S., Hasanzadeh M., Pishvaee M.S. (2018). Moringa biomass-to-biodiesel supply chain.

Journal of Cleaner Production, 203, 313–327.

28. Mirzabaev A. va boshq. (2019). Climate change and land: Chapter 3 – Desertification. IPCC Special Report.

29. Moghaddam M.H.R., Sedighi A., Fasihi S., Firozjaei M.K. (2018). Environmental policies combating aeolian desertification.

Aeolian Research, 35, 19–28.

30. Nwilo P.C., Olayinka D.N., Okolie C.J. va boshq. (2020). Land cover changes in Northern Nigeria and Lake Chad.

Journal of Arid Environments, 181, 104190.

31. Opp C. (2005). Desertification in Uzbekistan. Geographische Rundschau International Edition, 1(2), 12–120.

32. Page M. (2005). Anthrax “time bomb” in the Aral Sea. National Geographic News.

33. Peng X., Dai Q., Ding G. va boshq. (2020). Impact of vegetation restoration in karst desertification regions. Soil and

Tillage Research, 200, 104620.

34. Rossi F., Li H., Liu Y., De Philippis R. (2017). Cyanobacterial inoculation for desertification reversal. Earth-Science

Reviews, 171, 28–43.

35. Salvati L., Kosmas C., Kairis O. va boshq. (2016). Effectiveness of sustainable land management policies. Journal of

Environmental Management, 183, 754–762.

36. Salvati L. (2014). Socioeconomic profile of vulnerable land to desertification in Italy. Science of the Total Environment,

466–467, 287–299.

37. Sarparast M., Ownegh M., Sepehr A. (2020). Evaluating anti-desertification programs in Iran. Environmental and Sustainability

Indicators, 7, 100043.

38. Sharma P., Nayak J.K. (2019). Dark tourism: tourist value and loyalty. Tourism Review, 74(4), 915–929.

39. Shrestha S.K. (2015). Sustainable soil management practices. World Journal of Science, Technology and Sustainable

Development, 12(1), 13–24.

40. Skinner J. (2018). Dark tourism in Montserrat. International Journal of Tourism Cities, 4(1), 123–139.

41. Society T.R. (2020). Climate Change: Evidence & Causes. The Royal Society and NAS.

42. Sun J., Hou G., Liu M. va boshq. (2019). Effects of climate and grazing on desertification in Tibet. Ecological Indicators,

107.

43. UNCCD. (n.d.). About the Convention. United Nations Convention to Combat Desertification.

44. UNEP. (1997). World Atlas of Desertification (2nd ed.). Edward Arnold.

45. Vielmini F., Khurana K. (2020). Leveraging cultural tourism for development in Uzbekistan.

46. Zhang C., Wang X., Li J., Hua T. (2020). Effects of climate change on desertification in China. Ecological Indicators,

112, 106141.

47. Zhang Z., Huisingh D. (2018). Combating desertification in China. Journal of Cleaner Production, 182, 765–775.

Downloads

Published

2025-07-01

How to Cite

Axunjonov , U. (2025). Orol dengizi mintaqasida cho‘llanishni bartaraf etishning barqaror usuli: tabiiy ofat turizmi platformasidan foydalanish. GREEN ECONOMY AND DEVELOPMENT, 3(6). https://doi.org/10.5281/zenodo.17606413
Loading...