DORIVOR O‘SIMLIKLAR SAVDOSIDA QIYMAT ZANJIRI TAHLILI: IQTISODIY SAMARADORLIKNI OSHIRISH OMILLARI
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17977250Keywords:
dorivor o‘simliklar, qiymat zanjiri, qo‘shimcha qiymat, iqtisodiy samaradorlik, qayta ishlash, logistika, klasterlashuv, agrotexnologiyalar, raqamli marketing, sertifikatlashtirish, eksport salohiyati, barqaror rivojlanish, fitomarketing, O‘zbekiston bozoridagi raqobatbardoshlikAbstract
Ushbu maqolada O‘zbekiston sharoitida dorivor o‘simliklar savdosida qiymat zanjiri (value chain)
yondashuvining iqtisodiy samaradorlikni oshirishdagi o‘rni va amaliy ahamiyati tahlil qilingan. Dorivor o‘simliklarni
yetishtirishdan tortib, yig‘ish, qayta ishlash, saqlash, qadoqlash, logistika va marketing jarayonlarigacha bo‘lgan barcha
bosqichlarda yaratilayotgan qo‘shimcha qiymat darajasi baholanadi. Tadqiqot natijalari sohada asosiy muammolar –
xomashyo ishlab chiqaruvchilarining bozor infratuzilmasiga yetarlicha integratsiyalanmagani, qayta ishlash jarayonlarining
sust rivojlangani, sifatsiz saqlash va logistika tizimi, marketing va brendingning past darajada ekanini ko‘rsatdi.
Maqolada qiymat zanjiri bo‘yicha samaradorlikni oshirish uchun zamonaviy agrotexnologiyalarni qo‘llash, qayta ishlash
quvvatlarini kengaytirish, klaster yondashuvini joriy etish, raqamli marketingni rivojlantirish, eksport uchun xalqaro
sertifikatsiya tizimini yo‘lga qo‘yish kabi takliflar ishlab chiqilgan. Shuningdek, mahalliy brendlarni yaratish, onlayn
savdo platformalarini rivojlantirish va logistika infratuzilmasini modernizatsiya qilishning ahamiyati asoslab berilgan.
Tadqiqot dorivor o‘simliklar tarmog‘ida qo‘shimcha qiymatning katta qismi qayta ishlash bosqichida shakllanishini, ammo
O‘zbekistonda bu bo‘g‘in yetarlicha rivojlanmagani sababli iqtisodiy samaradorlikning to‘liq namoyon bo‘lmayotganini
ta’kidlaydi.
Umuman olganda, maqolada dorivor o‘simliklar savdosida qiymat zanjiri tahlili iqtisodiy samaradorlikni oshirishning
zamonaviy va muhim metodlaridan biri sifatida o‘rganilgan va sohani rivojlantirish bo‘yicha kompleks amaliy takliflar
ishlab chiqilgan.
References
1. Akyüz, Y. (2023). Case study analysis on agri-food value chain. Sustainability, 15(7), 6209. https://doi.org/10.3390/
su15076209
2. Di Vita, G., Spina, D., De Cianni, R., Carbone, R., D’Amico, M., & Zanchini, R. (2023). Enhancing the extended
value chain of the aromatic plant sector in Italy: A multiple correspondence analysis based on stakeholders’ opinions.
Agricultural and Food Economics, 11(15). https://doi.org/10.1186/s40100-023-00257-8
3. Egamberdiyev, S. S., Sayfutdinov, S. S., To‘xtabayev, J. S., & Ermatova, M. (2024). Dorivor o‘simliklar yetishtirishning
dunyo mamlakatlari iqtisodiyotidagi o‘rni va xalqaro bozor savdosida prognozlar. ResearchGate. https://www.
researchgate.net/publication/378499594
4. EIP-AGRI. (2020). Plant-based medicinal and cosmetic products: Main actors, markets, collaboration. European
Innovation Partnership for Agricultural Productivity & Sustainability. https://ec.europa.eu/eip/agriculture/sites/default/
files/fg35_mp1_mainactorsmarketscollaboration_2020_en.pdf
5. Food and Agriculture Organization. (2018). Making value chains work better for the poor. FAO Knowledge Platform.
6. Havardi-Burger, N., Mempel, H., & Bitsch, V. (2020). Sustainability challenges and innovations in the value chain of
flowering potted plants for the German market. Sustainability, 12(5), 1905. https://doi.org/10.3390/su12051905
7. Nguyen, A. T., Pham, M. T., & Doan, N. H. (2025). Value chain analysis of medicinal plants in Geoparks. PLOS ONE,
20(3), e0324746. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0324746
8. Porter, M. E. (1985). Competitive advantage: Creating and sustaining superior performance. New York: Free Press.
9. ResearchGate. (n.d.). Analysis of the medicinal and aromatic plants value chain in Albania. https://www.researchgate.
net/publication/284121667
10. Saik, R. (2020). Food 5.0: How we feed the future. Independent Publisher.
11. Barney, J. B. (1991). Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of Management, 17(1), 99–120.
https://doi.org/10.1177/014920639101700108
12. Koc, T., & Ceylan, C. (2007). Factors impacting the innovative capacity in large-scale companies. Technovation, 27(3),
105–114. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2006.09.002
13. OECD. (2019). Measuring productivity: OECD manual – Measurement of aggregate and industry-level productivity
growth. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264194519-en
14. Porter, M. E. (1990). The competitive advantage of nations. New York: Free Press.
15. Szirmai, A. (2015). Socio-economic development (2nd ed.). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/
CBO9781107117868
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 GREEN ECONOMY AND DEVELOPMENT

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.